Debridman

Tərif

Debridman, sanasiya, və ya yara tualeti - yaraların sağalmasını sürətləndirmək və infeksiya riskini azaltmaq məqsədilə nekrotik (ölü), zədələnmiş və ya infeksiyalı toxumaların çıxarılması prosesidir. Bu prosedur, həmçinin, toxumalardan yad cisimlərin çıxarılmasını da əhatə edir. 

Etimologiya

Debridman termini fransız dilindəki débridement sözündən götürülmüşdür və "maneənin aradan qaldırılması" mənasını verir. Bu söz, ilkin olaraq, atçılıqda işlənən "débrider" (yüyəni çıxarmaq) feilindən yaranıb, metaforik olaraq yarada sağalmanı əngəlləyən nekrotik toxumaların çıxarılmasına işarə edir. 

Başqa dillərdə: debridement (EN), debridman (TR), санация (RU), das Débridement (DE)

43 yaşlı kişi pasiyent, nekrozlaşdıran fassiit diaqnozu.  Sol ayaq debridman edilərək nekrotik toxuma cərrahi olaraq təmizlənir.

Növləri

Debridement müxtəlif üsullarla həyata keçirilə bilər:

• Cərrahi debridman: 
  • Bu üsulda skalpel və ya digər cərrahi alətlərdən istifadə edərək nekrotik və ya infeksiyalı toxumalar çıxarılır. Bu metod sürətli və effektivdir, lakin bir qayda olaraq anesteziya tələb edir.
• Mexaniki debridman:
  • Ölü toxumalar və yad cisimlər mexaniki vasitələrlə, məsələn, steril kompreslər və ya yara yuma məhlulları ilə çıxarılır. Bu üsul gündəlik sarğı dəyişimi zamanı tətbiq oluna bilər, lakin ağrılı ola və artıq yaranmış çapıq toxumasına zərər verə bilər.
• Enzimatik debridman: 
  • Xüsusi enzimlərdən ibarət məlhəm və ya gellər tətbiq edilərək nekrotik toxumalar yumşaldılır və çıxarılır. Bu metod qanaxma riski olan və ya cərrahi müdaxilənin riskli olduğu hallarda tətbiq edilir. Bu üsulun cərrahi debridmandan üstünlüyü ondan ibarətdir ki, daha yumşaqdır və sağlam toxumalar zədələnmir. Məsələn, yanıq cərrahiyyəsində ananas bitkisinin məhsulu olan bromelain enzimindən istifadə olunur.     
• Autolitik debridman:
  • Bədənin öz enzimləri və təbii mayeləri vasitəsilə ölü toxumaların yumşaldılması və çıxarılmasıdır. Bu, nəm saxlayan sarğılar vasitəsilə həyata keçirilir və ağrısızdır, lakin daha çox vaxt tələb edə bilər. 
• Ultrasəs vasitəsilə debridman:
  • Yara xüsusi məhlulla yuyulur, eyni zamanda ona ultrasəs dalğaları ilə təsir edilir. Yara örtükləri və nekrotik toxuma beləliklə daha asan ayrılır.
• Bioloji debridman:
  • Xüsusi tibbi şəraitdə yetişdirilmiş steril orqanizmlər (adətən Lucilia sericata) vasitəsilə həyata keçirilir. Sürfələr sağlam toxumaya zərər vermədən nekrotik toxumaları yeyir və antibakterial maddələr ifraz edərək infeksiyanı nəzarət altında saxlayır. Müasir dövrdə yeni üsulların yayılmasına görə, bioloji debridmandan getdikcə daha az istifadə olunur.

 Xroniki ayaq xoralarının müalicəsində sürfələrdən istifadə etməklə bioloji debridman üsulu