Epidemiologiya

Tərif

Epidemiologiya, yoluxucu və qeyri-yoluxucu xəstəliklərin yayılma tezliyini, coğrafi bölgüsünü, risk faktorlarını və nəzarət üsullarını öyrənən elmdir. Bu sahə epidemiyaların səbəblərini, onların yayılma yollarını və qarşısının alınması üçün tədbirləri araşdıraraq, ictimai sağlamlığın qorunmasına mühüm töhfə verir.

Etimologiya

"Epidemiologiya" sözü yunanca "ἐπί/epi-" (üzərində), "δῆμος/dēmos" (xalq) və "λόγος/logos" (elm) sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır, yəni "xalq üzərindəki (xəstəliklərin) elmi"" deməkdir.

Başqa dillərdə: epidemiology (EN), epidemiyoloji (TT), эпидемиология (RU), die Epidemiologie (DE)

Təsnifat

Epidemiologiya müxtəlif alt sahələrə bölünür:

• Deskriptiv epidemiologiya: xəstəliklərin yayılma tezliyi, vaxtı və yerini təsvir edir.
• Analitik epidemiologiya: xəstəliklərin səbəb və risk faktorlarını müəyyən etmək üçün müşahidə və eksperimental tədqiqatlar aparır.
• Kliniki epidemiologiya: Xəstəliklərin diaqnozu, müalicəsi və proqnozu ilə bağlı tədqiqatları əhatə edir.
• Molekulyar epidemiologiya: Genetik və molekulyar markerlərdən istifadə edərək xəstəliklərin yayılmasını və səbəblərini araşdırır.

Metodologiya

Epidemioloji tədqiqatlar zamanı müxtəlif metodlardan istifadə edilir:

1. Kohort tədqiqatları: Müəyyən bir qrup insan zamanla izlənilir və bir risk faktoruna məruz qalanlarla qalmayanlar arasında xəstəlik inkişafı müqayisə edilir.
2. Hadisə-nəzarət tədqiqatları: Xəstəliyi olan şəxslərlə olmayanlar arasında keçmişdəki məruz qalma faktorları müqayisə edilir.
3. Kəsik tədqiqatları: Müəyyən bir zamanda bir populyasiyada xəstəlik və risk faktorlarının yayılması öyrənilir.



Əhəmiyyət

Epidemiologiya, ictimai səhiyyə planlarının formalaşdırılmasında, xəstəliklərin qarşısının alınması və nəzarət strategiyalarının inkişafında əsas rol oynayır. Məsələn, rotavirus infeksiyası kimi xəstəliklərin epidemioloji tədqiqatları nəticəsində peyvənd proqramları hazırlanmış və uşaqlar arasında xəstələnmə halları əhəmiyyətli dərəcədə azaldılmışdır.