Bütöv bədən pletismoqrafiyası

Tərif

Bütöv bədən pletismoqrafiyası, ağciyərlərin tənəffüs funksiyasını və tutumunu ölçmək üçün istifadə edilən bir testdir. Bu üsulla həm nəfəs alınan, həm də verilməyən hava həcmləri dəqiq şəkildə müəyyən edilir və ağciyərlərin ümumi tutumu (TLC) kimi parametrlər ölçülə bilir.

Xüsusiyyətlər

• Ağciyərlərin ümumi tutumu (TLC): ağciyərlərdə maksimum hava həcmini göstərir
• Funksional rezidual tutum (FRC): normal nəfəsvermədən sonra ağciyərlərdə qalan hava həcmi
• Qalıq həcm (RV): tam nəfəsvermədən sonra ağciyərlərdə qalan hava miqdarı
• Ağciyərlərin elastikliyi (compliance): ağciyərin genişlənmə qabiliyyətini göstərir və restriktiv xəstəliklərdə qiymətləndirilir

Səbəblər

Bu test, bronxial astma, ağciyərlərin xroniki obstruktiv xəstəliyi (AXOX, COPD), restriktiv ağciyər xəstəlikləri və digər tənəffüs problemlərinin diaqnozunda istifadə olunur. Spirometriya ilə müqayisədə daha dəqiq nəticələr verir, çünki həm ağciyər daxilindəki, həm də qalıq hava həcmlərini ölçmək mümkündür.

Mexanizm

Test zamanı xəstə hava keçirməyən bir kabində (pletismoqraf) oturur. Proband nəfəs alıb-verdikcə, hava həcmi və təzyiqdə baş verən dəyişikliklər xüsusi sensorlar vasitəsilə qeydə alınır. Bu, Boyl qanunu (Boyle’s Law) əsasında işləyir. Bu qanuna görə, müəyyən temperaturda qazın həcmi ilə təzyiqi tərs mütənasibdir (yəni təzyiq artdıqca həcmi azalır və əksinə). Ağciyərlərdəki təzyiq dəyişiklikləri kabindəki təzyiqə əsaslanaraq ağciyər həcminin hesablanmasına imkan verir. Bu məlumatlar əsasında ağciyərin ümumi həcmi və nəfəs axını təyin olunur. Pletismoqrafiya ilə ölçülən təzyiq dəyişiklikləri ağciyərin həqiqi tutumunu müəyyənləşdirir, çünki nəfəs verməyən hava ölçüsü (qalıq həcm) də hesablanır.

Məhdudiyyətlər

Bütöv bədən pletismoqrafiyası tam ağciyər həcmlərini və nəfəs yollarının müqavimətini ölçsə də, müəyyən klinik şəraitlərdə əlavə testlər tələb oluna bilər. Məsələn, diffuziya qabiliyyəti (DLCO) və qazlar mübadiləsi ilə bağlı məlumatlar bu testlə ölçülmür.

Kliniki əhəmiyyət

Bütöv bədən pletismoqrafiyası ağciyər xəstəliklərinin erkən aşkarlanması və müalicənin izlənilməsi üçün vacib bir diaqnostik vasitədir. Xüsusilə obstruktiv və restriktiv ağciyər xəstəliklərinin diaqnozu və onların ağırlıq dərəcəsinin qiymətləndirilməsində mühüm rol oynayır. Test, digər metodlarla əldə edilə bilməyən (qalıq həcm) ağciyər tutumları haqqında ətraflı məlumat verir.