Fassiya

Tərif

Fassiya, əsasən kollagendən ibarət olan birləşdirici toxuma təbəqəsi və ya zolağıdır. O, əzələləri və digər daxili orqanları birləşdirir, sabitləyir, əhatə edir və ayırır. Fassiya dayaq-hərəkət sisteminin mühüm hissəsi olub digər strukturlara dəstək verir və müxtəlif funksiyaları yerinə yetirir.

Etimologiya

"Fascia" latın dilində "zolaq" və ya "bant" mənasını verir. Bu termin anatomiya sahəsində əvvəllər orqan və toxuma qatlarını təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir. Zamanla fassiyanın funksional əhəmiyyəti daha yaxşı başa düşülmüş və tibbdə xüsusi bir anlayışa çevrilmişdir.

Başqa dillərdə: fascia (EN), fasya (TT), фасция (RU), die Faszie (DE)

Təsnifat

Beynəlxalq Anatomiya Assosiasiyaları Federasiyası (IFAA, International Federation of Associations of Anatomists) tərəfindən hazırlanmış müasir Terminologia Anatomica-ya əsasən, növbəti təsnifat qəbul olunmuşdur:

• Fascia craniocervicalis
• Fascia trunci
  • Fascia parietalis
  • Fascia extraserosalis
  • Fascia visceralis
• Fasciae membrorum
• Fasciae musculorum
  • Fascia investiens
  • Fascia propria musculi

Digər təsnifat sisteminə əsasən, fassiyalar üç əsas kateqoriyaya bölünə bilər:

• Səthi Fassiya (fascia superficialis). Səthi fassiya dərinin altındakı birləşdirici toxuma qatıdır. O:
  • Yağ toxumasından ibarət olub dərini əzələlərdən və digər dərin toxumalardan ayırır.
  • Sinirlər, qan damarları və limfa damarlarını qoruyur və onların keçidini təmin edir.
  • İstilik izolasiyası və enerji rezervuarı funksiyalarını yerinə yetirir.
• Dərin Fassiya (fascia profunda). Dərin fassiya sıx birləşdirici toxumadan ibarətdir. O, əzələləri və orqanları birləşdirir və dəstəkləyir. Xüsusiyyətləri:
  • Güclü, lakin elastik quruluşu var.
  • Əzələ qruplarını ayrı-ayrı örtüklərlə əhatə edir və əzələ hərəkətini asanlaşdırır.
  • Sinir və damarların keçidinə dəstək olur.
  • Əzələ qüvvəsinin istiqamətini yönləndirir və bədənin mexaniki sabitliyini təmin edir.
• Visseral Fassiya (fascia visceralis). Visseral fassiya daxili orqanların ətrafında yerləşir və onların funksiyasını dəstəkləyir.
  • Hər bir orqanı əhatə edərək onları qoruyur.
  • Orqanların qarşılıqlı hərəkət etməsinə imkan verir.
  • Mədə-bağırsaq traktı, ürək və ağciyər kimi həyati əhəmiyyətli strukturların düzgün işləməsinə kömək edir.

Klinik əhəmiyyət

Fassiya müxtəlif xəstəliklərdə mühüm rol oynaya bilər. Fassiyanın iltihabi patologiyası fassiit adlanır və müxtəlif səbəbləri ola bilər. Bunların bir növü, nadir olan, amma eyni zamanda sürətlə yayıldığı üçün təcili müalicə tələb edən nekrozlaşdıran fassiitdir. Bunlardan əlavə, fassiyaların anatomiyasını bilmək cərrahiyyədə həlledici rol oynayır.