Euler-Liljestrand mexanizmi
Hipoksiyaya cavab olaraq ağciyər damarlarının daralması ilə qan axınının daha yaxşı ventilasiya olunan sahələrə yönləndirilməsi
Tərif
Euler-Liljestrand mexanizmi, ağciyərlərdə oksigen çatışmazlığına (hipoksiya) cavab olaraq fizioloji bir reaksiyadır. Bu mexanizm nəticəsində ağciyərdə hipoksik sahələrdəki damarlar daralır (vazokonstriksiya). Beləliklə qan daha yaxşı ventilasiya olunan bölgələrə yönləndirilir.
Xüsusiyyətlər
- Vazokonstriksiya: Hipoksik alveollara qan axını məhdudlaşdırılır.
- Qanın yönləndirilməsi: Qan daha çox oksigenlənmiş bölgələrə yönləndirilir.
- Ventilasiya-perfuziya balansı: Ventilasiya və perfuziya arasında uyğunluq saxlanılır.
Səbəblər
Bu mexanizm əsasən lokal alveolyar hipoksiya zamanı aktivləşir. Xroniki hipoksiya, daim yüksək hündürlüklərdə yaşayan şəxslərdə və ya müəyyən tənəffüs xəstəlikləri zamanı baş verə bilər.
Mexanizm
Oksigen sensorları: Saya əzələ hüceyrələri alveoldakı oksigenin parsial təzyiqinə (pO₂) reaksiya verir. Oksigen səviyyəsi azaldıqda, kalium kanallarının aktivliyi azalır. Bu kanallar hüceyrə membranının potensialını tənzimləməkdə vacib rol oynayır.
Membran potensialı və kalsium kanalları: Kalium kanallarının aktivliyinin azalması, saya əzələ hüceyrələrinin membranında depolyarizasiya yaradır. Bu depolyarizasiya isə gərginlikdən asılı olan kalsium kanallarının (voltage-dependent Ca²⁺ channel) açılmasına səbəb olur və nəticədə hüceyrələrə daha çox kalsium ionları (Ca²⁺) daxil olur.
Kalsium və əzələ yığılması: Kalsiumun daxil olması kalsium-kalmodulin kompleksini aktivləşdirir və bu, miozin yüngül zəncir kinazasını (MLCK) stimullaşdırır. Bu proses saya əzələlərin yığılmasına səbəb olur.
Nəticə: Bu vazokonstriksiya ağciyərlərdəki hipoksik bölgələrdə qan axınını azaldır və daha yaxşı ventilasiya olunan bölgələrə yönləndirir. Bu, ventilyasiya-perfuziya nisbətini yaxşılaşdırır.
Kliniki əhəmiyyət
Euler-Liljestrand mexanizmi, ağciyər xəstəlikləri zamanı, məsələn, ağciyərlərin xroniki obstruktiv xəstəliyi (AXOX) və ya yüksək hündürlüklərdə oksigen çatışmazlığının kompensasiya edilməsində mühüm rol oynayır. Lakin davamlı hipoksiyada bu mexanizm ağciyər hipertenziyasına səbəb ola bilər.
- West JB, Luks AM. West's Respiratory Physiology: The Essentials. 11-ci nəşr. Wolters Kluwer; 2020. ISBN 9781975139261.
- Levitzky MG. Pulmonary Physiology. 9-cu nəşr. McGraw-Hill Education; 2018. ISBN 9781260019339.
- Naeije R, Chesler N. Pulmonary Vascular Function and Disease. Springer; 2016. ISBN 9783319278101.
- Tuder RM, Yun JH. "Hypoxic pulmonary vasoconstriction and pulmonary hypertension." In Comprehensive Physiology. Wiley; 2011. doi:10.1002/cphy.c100055.
- Stenmark KR, Fagan KA, Frid MG. "Hypoxia-induced pulmonary vascular remodeling: cellular and molecular mechanisms." In Circulation Research. 2006;99(7):675-691.
6 baxış, 0 bəyənmə 21-09-2024
